Λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού
Υφάλμυρες - υπεράλμυρες
Χρειάζονται προστασία;
Αβαθή νερά γεμάτα ζωή; Φυσικά εκτροφεία ψαριών; Τόπος για να τραφούν αμέτρητα πουλιά; Ζεστή γωνιά για να ξεχειμωνιάσουν εκατοντάδες χιλιάδες αγριόπαπιες και φαλαρίδες; Καταφύγιο για πολλά σπάνια και απειλούμενα είδη ζώων; Ένας από τους πιο σπάνιους και σημαντικούς οικοτόπους στην Ευρώπη; Τι από όλα αυτά είναι οι λιμνοθάλασσες; Όλα! Επιπλέον, είναι και ο μοναδικός πλουτοπαραγωγικός πόρος για την αλιεία, την κτηνοτροφία, τον ποιοτικό τουρισμό, τον πολιτισμό. Όμως, οι λιμνοθάλασσες υποβαθμίζονται από τις αλόγιστες ενέργειες του ανθρώπου.
Τι είναι λιμνοθάλασσα;
Είναι μια ρηχή λίμνη ακριβώς δίπλα στη θάλασσα. Δημιουργείται από τη δράση ενός ποταμού και των κυμάτων, που σωριάζουν λάσπη σε μια αβαθή ακτή και τελικά απομονώνουν έναν κόλπο από τη θάλασσα. Λιμνοθάλασσα μπορεί να είναι μία μικρή παράκτια «λαγκούνα» μήκους λίγων δεκάδων μέτρων, αλλά και ένας πελώριος κλειστός όρμος. Επειδή έχει προέλθει από τη θάλασσα, μία λιμνοθάλασσα έχει πάντα αλμυρό ή υφάλμυρο νερό. Συχνά, επικοινωνεί με τη θάλασσα μέσα από φυσικές ή τεχνητές διόδους. Το χειμώνα, δέχεται πολλά γλυκά νερά από βροχές ή ποτάμια και το νερό της είναι λιγότερο αλμυρό. Το καλοκαίρι, ορισμένες λιμνοθάλασσες (που αποκαλούνται «αλυκές») ξεραίνονται και απομένει ένα στρώμα αλατιού πάνω στο έδαφος.
Μοναδικός πλούτος λιμνοθαλασσών στον Αμβρακικό
Ο Αμβρακικός συγκεντρώνει τουλάχιστον 20 ακέραιες λιμνοθάλασσες, περισσότερες από κάθε άλλο μέρος στην Ελλάδα! Καθεμία από αυτές έχει μοναδική φυσιογνωμία. Πολλές λιμνοθάλασσες χωρίζονται από τη θάλασσα με λουρονησίδα, μία μακριά και πολύ στενή λουρίδα άμμου. Ορισμένες λουρονησίδες του Αμβρακικού έχουν σχηματιστεί από εκατομμύρια κελύφη αχιφάδων αντί από άμμο. Αυτές οι «οστρακοπαραλίες» είναι από τις ελάχιστες που υπάρχουν στη Μεσόγειο. Στις διόδους επικοινωνίας με τη θάλασσα υπάρχουν «ιβάρια», ειδικά φράγματα που επιτρέπουν στο νερό να περνάει αλλά παγιδεύουν τα ψάρια και τα καρκινοειδή. Το ψάρεμα με ιβάρια συνεχίζει μία ιστορική παράδοση αιώνων.
Από τι κινδυνεύουν;
Η ζωή μιας λιμνοθάλασσας κρέμεται από μία κλωστή νερού. Η ευαίσθητη υδρολογική ισορροπία της λιμνοθάλασσας εύκολα ανατρέπεται, αν αυτή αποκοπεί από τη θάλασσα, αν δεχτεί λιγότερο γλυκό νερό το χειμώνα, αν υποστεί εκσκαφές και μπαζώματα. Στον Αμβρακικό, πολλές λιμνοθάλασσες έχουν ήδη υποστεί αλλαγές εξαιτίας της δράσης του ανθρώπου. Η αποξήρανση των γειτονικών ελών και η κατασκευή φραγμάτων στα ποτάμια άλλαξαν ριζικά το υδατικό ισοζύγιο. Παράλληλα, μείωσαν τα φερτά υλικά που δημιουργούσαν τις λουρονησίδες και τις νησίδες των λιμνοθαλασσών, με αποτέλεσμα να υπάρχουν σήμερα ενδείξεις ότι αυτές διαβρώνονται γρήγορα από τα κύματα. Για να αντιμετωπιστεί η διάβρωση και για να κατασκευαστούν δρόμοι πρόσβασης για τις αλιευτικές εγκαταστάσεις, σκεπάστηκαν με χώμα οι μοναδικές λουρονησίδες από όστρακα. Τα φυτοφάρμακα-που καταλήγουν στο νερό-και η συχνή ενόχληση απειλούν ορισμένα σπάνια είδη πουλιών. Σήμερα, οι λιμνοθάλασσες είναι από τα πιο απειλούμενα οικοσυστήματα στην Ευρώπη.
Πώς θα τις βοηθήσουμε;
Για να βοηθήσουμε τις λιμνοθάλασσες, θα πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε γιατί είναι αξιόλογες και πως λειτουργούν. Μπορούμε να μάθουμε πολλά από τους ψαράδες, που περνούν σε αυτές όλη τη ζωή τους. Για να εξακολουθήσουμε να απολαμβάνουμε την ομορφιά και τα προϊόντα των λιμνοθαλασσών, είναι απαραίτητο να προστατέψουμε την υδρολογική ισορροπία τους επεμβαίνοντας προσεκτικά μόνο όπου είναι απαραίτητο. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αποκαταστήσουμε τη φυσική κίνηση των νερών και την εισροή γλυκού νερού, γιατί αυτές ρυθμίζουν την αλατότητα, τη βλάστηση, τα ζώα, τα πουλιά και τα ψάρια. Πώς ακριβώς θα γίνει αυτό; Εδώ είναι που χρειάζεται η επιστημονική έρευνα. Η φύση έχει πολλά να μας διδάξει, αν εμείς είμαστε πρόθυμοι να μάθουμε.
Παραγωγή: ΟΙΚΟΣ ΕΠΕ, ΕΤΑΝΑΜ ΑΕ
Κείμενο: Σταμάτης Ζόγκαρης, Βασίλης Χατζηρβασάνης
Εικονογράφηση: Βασίλης Χατζηρβασάνης